Nhiều lần dọc ngang trên cung đường Hạnh Phúc, tôi đều chọn điểm dừng chân chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hẻm Tu Sản và sông Nho Quế ngay dưới chân núi Mã Pì Lèng, địa phận huyện Mèo Vạc. Phải đến chuyến đi vào những ngày đầu tiên của năm 2023 tôi mới thực hiện chuyến “lênh đênh” trên dòng sông uốn lượn theo triền núi.

Rời đỉnh đèo Mã Pí Lèng, hướng sang thị trấn Mèo Vạc có một con đường nhỏ, đổ dốc xuống mép dòng sông Nho Quế. Cung đường núi khá hẹp với những khúc cua “dựng tóc gáy” có độ dốc rất lớn, lại bắt cua gấp là một thách thức với tay lái khi quãng đường chỉ khoảng 7km, hạ độ cao từ trên đường quốc lộ 1.500m xuống mép sông.

Điểm dừng chân bên mép sông trước khi lênh đênh mặt nước thuộc địa phận thôn Tà Làng (xã Pải Lủng, huyện Mèo Vạc). Đây là thôn có 39 hộ người dân tộc Giáy, Tày, Mông sinh sống, nằm cách xa trung tâm xã và đời sống dường như tách biệt với thế giới bên ngoài. Từ khi thủy điện chặn dòng, sông Nho Quế trở nên tĩnh lặng và trầm mặc hơn thì cuộc sống của họ đã có nhiều thay đổi. Bến thuyền Tà Làng trở nên sôi động với những đoàn du khách tìm đến theo sức hút của hẻm vực Tu Sản.

Vốn bắt nguồn từ vùng núi Nghiễm Sơn (Vân Nam, Trung Quốc), sông Nho Quế chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam qua nhiều hẻm vực núi non và đoạn sông chảy qua hẻm vực Tu Sản được mọi người đánh giá là kỳ vĩ nhất. Khi xuất phát, sông Nho Quế gần bến thuyền khá rộng nhưng chỉ sau khoảng 20 phút lênh đênh về đoạn sông chảy qua hẻm vực Tu Sản, độ sâu đã là 700 - 900m so với cao điểm 1.500m trên khu đỉnh đèo Mã Pí Lèng. Kéo dài khoảng 1,5km, đây được xem là hẻm vực có địa hình sâu nhất Đông Nam Á với vách đá gần như dựng đứng với độ dốc lên đến 70 - 80 độ tạo thành chữ V khổng lồ.

Đó chính là lý do hẻm Tu Sản được ví như “đệ nhất hùng quan” đồng thời là danh thắng kỳ vĩ độc nhất ở cao nguyên đá Đồng Văn. Theo các nhà nghiên cứu, hẻm vực Tu Sản được hình thành trong quá trình kiến tạo đứt gãy địa chất cả triệu năm trước đây và đây chính là sản phẩm kỳ diệu của tạo hóa, khi nơi đây vẫn còn chìm giữa lòng đại dương mênh mông. Trong quá trình thay đổi của vỏ trái đất, nước dần rút đi và qua quá trình bào mòn, giờ đây chúng ta đã may mắn sở hữu một di sản địa chất độc nhất vô nhị./.