Mạnh dạn thí điểm cơ chế "giấy phép im lặng"

Thảo luận tại Tổ 13, đại biểu Nguyễn Như So (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) nêu thực trạng, Quý I/2025, mỗi tháng có hơn 26.300 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, cao hơn 8,2%, so với số lượng 24.300 doanh nghiệp thành lập mới và tái gia nhập.

Tuy nhiên, ngày 17/5/2025 vừa qua, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết 198 nhằm thể chế hóa Nghị quyết 68 năm 2025 của Bộ chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Đó là một bước tiến quan trọng mang tính đột phá về tư duy quản lý và thiết kế thể chế nhằm tạo lập môi trường thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển, phát huy hiệu quả ngay từ những tháng còn lại của năm 2025, làm tiền đề cho giai đoạn tiếp theo, ông Nguyễn Như So kỳ vọng.

Để chính sách đặc biệt này đi vào thực tiễn, có chuyển biến tích cực, tránh rơi vào tình trạng lặp lại mục tiêu cũ, nhưng không có kết quả mới, đại biểu Nguyễn Như So đề nghị cần phải có một cuộc “đại phẫu” thể chế thật sự. Ngành nông nghiệp đã làm nên cuộc cách mạng trong nông nghiệp nhờ dám trao quyền, cắt rào cản đúng chỗ. Nền kinh tế hiện nay cũng cần một “Khoán 10 mới” cho cải cách thể chế. Bắt đầu từ việc khoán rõ ràng cho từng bộ ngành chỉ tiêu cắt giảm thủ tục hành chính cụ thể theo từng lĩnh vực quản lý, có cam kết, có giám sát và có chế tài.

Đặc biệt, cần mạnh dạn thí điểm cơ chế "giấy phép im lặng", nếu cơ quan Nhà nước không phản hồi trong thời hạn xử lý hồ sơ đã quy định thì doanh nghiệp được mặc nhiên triển khai. Cơ chế này có thể áp dụng trước cho các thủ tục có tính chất phê duyệt rõ ràng như đăng ký kinh doanh có điều kiện, cấp phép xây dựng và chứng nhận đầu tư cho dự án quy mô nhỏ.

Về việc thể chế chủ trương không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế, ông So góp ý, có thể sửa ngay trong Bộ luật hình sự sửa đổi, bổ sung lần này, bằng việc quy định một điều về nguyên tắc xử lý đối với hành vi vi phạm quan hệ dân sự, kinh tế. Theo đó, chỉ xử lý hình sự nếu có đầy đủ các dấu hiệu cấu thành tội phạm, có lỗi cố ý rõ ràng và gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội, ưu tiên cơ chế trọng tài, hòa giải.

Đại biểu đề nghị cần sớm nghiên cứu ban hành các chương trình hành động cụ thể nhằm xây dựng “một thể chế đủ sâu để nuôi dưỡng, đủ rộng để bảo vệ, đủ linh hoạt để thúc đẩy doanh nghiệp phát triển”. Trong đó tập trung xây dựng các bộ chỉ số đánh giá, đo lường cụ thể có tính định lượng, thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá độc lập có sự tham gia của đại diện doanh nghiệp, hiệp hội, kể cả cơ chế báo cáo ẩn danh, bảo vệ người phản ánh, công khai kết quả thực hiện, cũng như chế tài xử lý nếu không hoàn thành mục tiêu.

Nếu thực hiện tốt, khu vực kinh tế tư nhân mới thực sự được giải phóng để trở thành trụ cột, chứ không còn phải khó khăn, vất vả giữa mê cung thủ tục như hiện nay, ông So nhấn mạnh.

Thể chế là một trong ba đột phá chiến lược cần tập trung

Phát biểu tại phiên thảo luận tại Tổ 13, Chủ tịch Quốc hội khẳng định, Quốc hội sẽ tiếp tục đồng hành, phối hợp chặt chẽ cùng với Chính phủ cải cách thể chế pháp luật mạnh mẽ, thực sự tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, phấn đấu hoàn thành mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm 2025. Quốc hội đã làm việc trên tinh thần hết sức tích cực, khẩn trương, ngay tại Kỳ họp thứ 9, hai Nghị quyết của Bộ Chính trị (Nghị quyết số 66 và Nghị quyết số 68 ) được Quốc hội hết sức ủng hộ, thể chế hóa ngay thành Nghị quyết số 197 và Nghị quyết số 198 của Quốc hội.

Chỉ trong chưa đầy 2 tuần sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết thì Quốc hội cũng thông qua Nghị quyết thể chế hóa chủ trương của Đảng để triển khai thực hiện. Phải nói là lịch sử trong hoạt động của Quốc hội. Bây giờ khâu triển khai thực hiện làm sao cho tốt để từ nay tới 6 tháng cuối năm chúng ta phải đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Phát biểu thảo luận tại Tổ, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, thể chế là một trong ba đột phá chiến lược cần tập trung, bên cạnh phát triển hạ tầng và nguồn nhân lực. Thể chế hiện đang làm điểm nghẽn, nhưng cũng là nguồn lực và động lực cho phát triển. Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đã đề ra việc tháo gỡ điểm nghẽn này trong năm nay. Nếu được hoàn thiện sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh của Việt Nam.

Về tinh gọn bộ máy, sắp xếp địa giới hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Thủ tướng cho rằng việc này sẽ giúp giảm khâu trung gian, giảm thủ tục hành chính; mở rộng không gian phát triển, kết nối thuận lợi hơn. Thông qua việc cắt giảm thủ tục hành chính, cắt giảm khâu trung gian, mở rộng không gian phát triển là việc cần làm ngay.

Tuy nhiên, theo Thủ tướng, quan trọng là chuyển đổi từ trạng thái thụ động tiếp nhận sang chủ động phục vụ. Muốn làm được, thì cấp ủy, chính quyền, cả hệ thống chính trị và người dân phải tích cực tham gia. Những năm qua, Chính phủ, các cơ quan đã tích cực xây dựng các quy hoạch; thời gian qua đã đẩy mạnh cắt giảm thủ tục hành chính, theo hướng xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn, các điều kiện cần thiết khác rồi công bố công khai. Người dân, doanh nghiệp cứ thế làm theo quy hoạch, quy chuẩn, tiêu chuẩn, điều kiện, làm những gì luật pháp không cấm; còn chính quyền thay vì phải tiền kiểm, cấp phép thì tăng cường hậu kiểm, kiểm tra, giám sát.

Đặc biệt, phải phân cấp phân quyền trên tinh thần chủ động phục vụ nhân dân, doanh nghiệp; những việc đột xuất bất ngờ mang đến cơ hội thì cần tập trung giải quyết nhanh, chứ không thể chờ thủ tục hành chính. Cơ hội đến và đi rất nhanh, nênkhông thể để người dân, doanh nghiệp chờ đợi xử lý cả "rừng thủ tục". Cùng với đó, phải xây dựng cơ sở dữ liệu trên các lĩnh vực về đất đai, dân cư… để làm thủ tục nhanh chóng, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính.

Thủ tướng cũng nêu rõ, cùng với phân cấp, phân quyền cho địa phương, các bộ ngành, cơ quan ở Trung ương giữ vai trò kiến tạo, không làm công việc cụ thể mà tập trung thực hiện 6 nhóm nhiệm vụ quản lý nhà nước. 

Các nhóm nhiệm vụ bao gồm: (1) Xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch; (2)xây dựng thể chế, pháp luật để quản lý và kiến tạo phát triển; (3) xây dựng cơ chế, chính sách huy động nguồn lực để phát triển ngành, lĩnh vực nhanh, bền vững; (4) thiết kế công cụ để kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực; (5) đánh giá, tổng kết thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm, xây dựng lý luận, nhân rộng các mô hình hay, cách làm tốt và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc; (6) thực hiện công tác thi đua khen thưởng, xử lý kỷ luật kịp thời, chính xác, công bằng, hợp lý, hiệu quả.

Riêng vấn đề tài chính - tín dụng, Thủ tướng cho biết đã giao nhiệm vụ cho Thống đốc Ngân hàng Nhà nước kiêm Chủ tịch Ngân hàng Chính sách xã hội, bảo đảm tiếp cận tín dụng bình đẳng, không gián đoạn nhiệm vụ cung cấp vốn phục vụ sản xuất kinh doanh và tăng trưởng.