Vườn Quốc gia Xuân Sơn nằm trên địa bàn huyện Tân Sơn, Phú Thọ, cách Hà Nội khoảng 140km, đây là khu bảo tồn thiên nhiên kỳ vỹ với nhiều nét hoang sơ hấp dẫn du khách. Điểm đặc trưng của Xuân Sơn là vườn Quốc gia duy nhất có rừng nguyên sinh trên núi đá vôi.
Có tổng diện tích hơn 15.000ha, vùng đệm 18.000ha, trong đó khu bảo vệ nghiêm ngặt là gần 10.000ha, vị trí vườn nằm ở đúng điểm cuối của dãy Hoàng Liên Sơn, cửa ngõ của vùng Tây Bắc Bộ. Xuân Sơn được xếp thứ 12 về vườn Quốc gia với hệ động thực vật phong phú. Nhiều loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và quốc tế đều có ở đây, chúng đang sống, sinh sôi và không ngừng phát triển. Đặc biệt, khí hậu ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn có đủ 4 mùa trong một ngày rất thích hợp cho những người ưa khám phá.
Du ngoạn trong rừng
Sau hơn 1 giờ đồng hồ trèo đèo leo dốc, lội suối, chúng tôi lên đỉnh của Vườn Quốc gia Xuân Sơn. Từ trên cao nhìn xuống vườn, toàn bộ thung lũng là cánh đồng lúa vàng rực của bà con xã Xuân Sơn, rải rác quanh núi là bản làng của đồng bào Mường, Dao. Phía xa ngoài cánh rừng là ba đỉnh núi cao trên 1.000m gồm núi Voi, núi Ten và núi Cẩn hay còn gọi là Tam Sơn.
Theo hướng dẫn viên của vườn thì Xuân Sơn là một “kho” cây thuốc lớn, nhiều loại thực vật bậc cao và rất nhiều loài hoa lạ mà chỉ ở đây mới có. Trong rừng có những cây chè Shan tuyết cổ thụ có tuổi đời vài trăm năm lá to như bàn tay, hái một lá pha trà uống cả ngày không hết; nhiều cây lộc vừng lá to mà chỉ ở Xuân Sơn mới có và đặc biệt nhất là cây rau sắng mọc tự nhiên với mật độ cao.
Cây rau sắng là loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam. Trong 300 loài cây có thể làm rau ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn thì cây rau sắng là cây quý nhất. Hiện tại giá 1kg rau sắng bán ngoài thị trường có thể lên tới 300.000 đồng và luôn luôn cung không đủ cầu. Do lợi thế về độ ẩm, độ cao, thổ nhưỡng, Vườn Quốc gia Xuân Sơn có mật độ rau sắng mọc tự nhiên cao nhất Việt Nam. Ngoài ra, Xuân Sơn còn có một hệ thống hang động phong phú với nhiều hang lớn, sức chứa vài trăm người.
Thám hiểm hang Lạng
Hang Lạng là hang lớn nhất, dài nhất trong số hang động ở Xuân Sơn, nó được thiên nhiên tái tạo qua hàng nghìn năm, hang ăn sâu trong lòng núi Ten, cửa vào hang nhìn thẳng ra cánh đồng Mường Lạng. Vòm hang Lạng có nơi cao vài chục mét, rộng hàng trăm mét. Lòng hang chạy dài theo dãy núi đá vôi. Từ trần hang buông xuống nhiều nhũ đá với những hình thù kỳ lạ. Nhiều phiến nhũ đá mọc lên từ nền hang như hình đụn gạo, đụn tiền, khi có ánh đuốc soi vào, những khối nhũ đá ánh lên một màu vàng lấp lánh. Toàn bộ nền hang là một lớp cát vàng trải đều rất mịn, bạn có thể đi chân trần để cảm nhận.
Chạy dọc giữa hang là một con suối lớn nước chảy suốt đêm ngày mát lạnh. Muốn vào sâu trong hang, bạn có thể đóng bè tre để đi trên con suối này và nhớ là phải mang theo đèn pin hoặc đuốc. Theo anh hướng dẫn viên của vườn Quốc gia thì con suối này thông ra ngoài rừng và có rất nhiều cá măng, cá ngạnh nặng hàng chục cân. Đây cũng là những loài cá quý có ở Vườn Quốc gia Xuân Sơn này.
