Từ trận lụt lịch sử năm 2008 tại Hà Nội, chúng ta nên rút ra 3 bài học:

Một là: Phố cổ không ngập, chứng minh cha ông mình tuyệt vời. Hai là, phố cũ không ngập chứng tỏ người Pháp cũng đáng học tập. Ba là: Hầu hết các khu phố mới đều ngập và ngập dài ngày, trong khi các cơ quan chuyên môn hiện nay đông hơn, bằng cấp cao hơn.

Phố cổ Hà Nội được thiết kế kiểu ô bàn cờ, hiếm khi ùn tắc, ngập úng. Ảnh: Lê Anh Dũng

Hà Nội tiếp tục xây dựng nhà cao tầng ở phố cổ và phố cũ là một chủ trương gợi 3 băn khoăn:

- Một là: Băm nhỏ phố cổ và phố cũ là điều thế giới không ai làm.

- Hai là: Dựng thêm nhiều tòa nhà hiện đại, chọc trời trên một khuôn viên quá chật hẹp, không đồng bộ, chẳng khác gì mặc comple mà đi chân đất.

- Ba là: Đưa một lượng người và phương tiện tăng rất cao trong điều kiện hạ tầng cố định nhỏ hẹp không thể cải tạo, mở rộng và khắc phục được dẫn đến ùn tắc giao thông nhiều hơn là điều dễ hiểu.

Nếu được lên vũ trụ nhìn xuống mặt đất thì Việt Nam “tự hào” là quốc gia dễ nhận diện nhất nhờ nhiều xe máy. Có lẽ xe máy ở nước ta số lượng và bình quân đầu người cao nhất thế giới.

Xe máy leo lên vỉa hè. Ảnh: Vũ Điệp

Giải pháp

Giải pháp nào cũng cần nhưng phải hạn chế 3 điều không nên: Một là: kìm hãm sự phát triển. Hai là: Tăng thu lệ phí khi đời sống dân cư đang khó khăn. Ba là: Ban hành nhiều mệnh lệnh hành chính, tạo thêm ức chế cho người tham gia giao thông.

1. Giải pháp tình thế, tức thời:

- Khai thông ngay các tuyến giao thông thắt nghẽn gắn với mở thêm các cầu vượt hợp lý để giảm ùn tắc giao thông từ nội thành ra ngoại thành.

- Tăng thêm các tuyến đường ô bàn cờ thay cho chỉ có đường xương cá ở các đô thị đã mở, mới mở và sắp mở. 

- Giảm nhanh các phương tiện cá nhân bằng xe buýt với chất lượng tốt hơn. Nhà nước nên bù lỗ, để tạo điều kiện tốt và thuận lợi nhất cho mọi người tham gia giao thông công cộng.

- Mở thêm các khu chung cư bán và cho thuê với giá cả hợp lý ở các cửa ô để công dân chọn nơi ở phù hợp với nơi công tác, để có thể đi bộ được, hạn chế đi lại bằng phương tiện cá nhân.

Những tòa chung cư xây mới ngày càng nhiều hai bên đường gây áp lực lên giao thông Hà Nội. Ảnh: Phạm Hải

2. Giải pháp cơ bản, lâu dài:

- Thắt chặt kỷ cương trong xây dựng đô thị, cả quy hoạch, kiến trúc, cấp thoát nước, cây xanh và quản lý quy hoạch đồng bộ và nghiêm túc hơn.

Ta nên học cha ông và học hỏi những bài học kinh nghiệm xây dựng, quản lý đô thị của thế giới. Ví dụ thời Nga Hoàng, chỉ có 4 sắc lệnh khi xây dựng Saint Petersburg.

Đó là: Đường rộng bao nhiêu mét được xây nhà cao bấy nhiêu mét, nhưng cao nhất không quá 5 tầng so với tòa nhà Hoàng đế là 7 tầng.

Vỉa hè phải rộng ít nhất là bằng ½ độ rộng mặt đường.

Tất cả các tòa nhà nằm ở mặt tiền đều phải được nhà vua phê duyệt quy hoạch, kiến trúc đảm bảo mỹ quan và văn minh đô thị.

Bốn là: Đảm bảo tỷ lệ cây xanh đô thị trên bình quân một thị dân, từ 10m2 trở lên. Nhờ 4 sắc lệnh đó mà nước Nga có được một thành phố cổ đẹp, khoa học, lâu bền đến hôm nay và mai sau.

- Bố trí quy hoạch giao thông đủ 3 tầng, 4 hướng, 8 phương:

Tất cả các đô thị trên thế giới với quy mô dân số trên 5 triệu người đều phải đảm bảo đủ 3 tầng giao thông: Tàu điện ngầm từ trung tâm tỏa ra 4 phương, 8 hướng của thành phố; Tàu điện nổi nối trung tâm với các khu du lịch, vui chơi giải trí, các chung cư lớn, các khu thương mại, văn hóa, thể thao và các đô thị vệ tinh…

- Các tuyến đường cao tốc chạy dọc, ngang và bao quanh nhiều vòng của thành phố giúp các phương tiện giao thông từ nội thành tỏa ra ngoại thành nhanh và hợp lý nhất.

- Trên tuyến giao thông mặt đất được bố trí hợp lý, khoa học với hệ thống đèn báo và hướng dẫn giao thông chi tiết, xử lý mọi sai phạm giao thông nghiêm túc, kịp thời, giúp con người tôn trọng luật lệ khi tham gia giao thông.

- Đưa nhanh bệnh viện tuyến trung ương và trường đại học ra ngoại thành; bố trí các tuyến giao thông tiếp cận tốt nhất để giãn dân một cách tự nguyện.

- Về lâu dài nên nghiên cứu xây dựng Thủ đô hành chính ra vùng ngoại thành, cũng là một cách xây dựng đô thị mới hiện đại phù hợp với công tác quản lý thời đại công nghệ thông tin và truyền thông, đảm bảo công vụ tốt hơn và giãn dân cư hợp lý nhất. Đây cũng là cách tôn vinh các đô thị cổ phục vụ cho du lịch và giáo dục truyền thống cho các thế hệ mai sau.

Lê Doãn Hợp (Nguyên Bộ trưởng TT&TT, Chủ tịch Hội Truyền thông số VN)