Bắc Hà (Lào Cai) là địa điểm du lịch hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước… Vùng đất này còn nổi tiếng với Dinh thự Hoàng A Tưởng. Đây là một công trình độc đáo về kiến trúc, mang nhiều giá trị, là minh chứng cho một giai đoạn lịch sử của vùng đất này.

Ông Hoàng Yến Chao (1883 - 1959) là người Tày. Mặc dù là người Tày nhưng người ta quen gọi ông là vua Mèo vì trước đây người H’Mông (người Mèo) chiếm đến gần 70% dân số toàn vùng. Ông Hoàng Yến Chao lại cai trị vùng đất này nên có tên vua Mèo là vì thế. Vào thời đó, vùng đất này người dân trồng khá nhiều loại cây gây nghiện như anh túc (thuốc phiện), loài cây có hoa màu trắng. Chính vì thế vùng đất này được mệnh danh là “cao nguyên trắng”.

Ông Hoàng Yến Chao có 4 bà vợ và 7 người con. Con trai cả là ông Hoàng A Tiển, con thứ hai là ông Hoàng A Tưởng.Theo người già trong vùng kể lại, ông Hoàng A Tưởng được cha cho sang Pháp du học, khi về nước, ông thường cùng cha giải quyết công việc, quan hệ với các thổ ty khác trong vùng Tây Bắc nên người ta biết nhiều về ông. Vì thế người dân trong vùng mới gọi đây là dinh thự Hoàng A Tưởng.

Hoàng Yến Chao là thổ ty vùng Bắc Hà, cai trị vùng đất này từ năm 1905 đến năm 1950, đây là một chức quan ở vùng dân tộc thiểu số thời bấy giờ. Trước Cách mạng Tháng 8, Bắc Hà cũng như các địa phương khác trong cả nước thuộc chế độ thuộc địa nửa phong kiến, xã hội được phân hóa một cách sâu sắc, tầng lớp Thổ ty trở thành lực lượng bóc lột. Quy định về cống nạp sáp ong, thuốc phiện thời đó cũng rất khắt khe theo từng tháng với mỗi gia đình. Người bóc lột và kẻ bị bóc lột, trong đó tầng lớp bóc lột là các Thổ ty mà điển hình là cha con Hoàng Yến Chao - Hoàng A Tưởng.

Dinh thự thể hiện quyền lực

Ông Hoàng Yến Chao đã nhờ thầy địa lý về chọn đất và hướng nhà cùng với hai kiến trúc sư người Pháp và Trung Quốc thiết kế, chính điều này đã làm ngôi dinh thự trở nên đặc biệt hơn. Dinh thự ở ngay trung tâm của huyện Bắc Hà - Lào Cai được xây dựng trong 7 năm (1914 - 1921) là một khối kiến trúc bề thế bậc nhất cả vùng. Cả ngôi nhà có một địa thế vô cùng đặc biệt, tọa lạc trên một quả đồi rộng lớn, hướng chính Đông Nam, bốn bề là núi, phía trước lại có suối trong mát và núi “mẹ bồng con”.

Đã trải qua 100 năm tồn tại nhưng nét kiến chúc Á - Âu kết hợp và vẻ đẹp của nó vẫn là niềm tự hào pha lẫn nét buồn của con người nơi đây. Toàn bộ dinh thự được xây theo hình chữ nhật khép kín rộng 4.000m². Muốn vào dinh, bạn phải bước lên hai cầu thang vòng trước hiên nhà rồi đến một sân chờ rộng, nghe nói ngày trước sân này dùng để múa xòe cho vua Mèo xem.

Với tổng 36 phòng tạo nên một sự đan xen vô cùng hài hòa cùng bố cục dạng chữ nhật khép kín liên hoàn đã tạo nên một công trình vô cùng xuất sắc. Khu dinh thự có diện tích tương đối lớn lên đến 4000m², nhìn tổng thể khu dinh thự có thể nói là “sơn thủy hữu tình” đẹp và rất thích hợp với cảnh quan khí hậu nơi đây.

Dinh thự được xây bằng gạch đất nung, chất kết dính bằng vôi và sáp ong. Toàn bộ mái dinh lợp bằng ngói gốm, sàn nhà lát gỗ quý khai thác trong rừng. Những bộ bàn ghế đóng theo kiểu Pháp kết hợp với kiến trúc tâm linh của Trung Quốc. Phía sau dinh là hầm ngầm thoát hiểm của gia đình họ Hoàng.

Vật liệu xây dựng toàn bộ khu dinh thự đều được làm từ những loại nguyên liệu đắt tiền như gạch ngói sản xuất tại chỗ từ các chuyên gia Trung Quốc. Sắt thép xi măng được mua từ dưới xuôi và dùng máy bay để chuyển lên, còn những cánh cửa thì đều được làm từ những loại gỗ quý, đó cũng là một số yếu tố giúp công trình này vẫn giữ được gần như còn nguyên vẹn đến ngày hôm nay.

Căn nhà chính được lùi về phía sau gồm hai tầng với diện tích lên đến hơn 400m², mặt chính ngôi nhà được trang trí nhiều họa tiết vô cùng công phu với những khung cửa dạng vòm - điểm đặc trưng của lối kiến trúc châu Âu. Hai bên là 2 dãy nhà phụ, phía trước là một khoảng sân trời vô cùng rộng lớn, bốn gian nhà hai bên trái và phải của cả hai tầng là nơi sinh hoạt chung của gia đình, gian giữa là nơi hội họp.

Hai bên của ngôi nhà là hai dãy nhà nằm ngang với bố cục giống nhau, gần như đối xứng. Mỗi một dãy đều có hai tầng nhưng thấp hơn khu nhà chính, với mỗi tầng lại chia làm 3 gian là phòng ăn, phòng khách và phòng ngủ của 3 người vợ của ông Hoàng Yến Chao, 2 bà vợ của ông Hoàng A Tưởng cùng các con trong nhà.