Đường bộ vượt đèo Hải Vân (Đà Nẵng) dài hơn 20km cheo leo nằm dọc theo sườn núi giữa tỉnh Thừa Thiên - Huế và TP. Đà Nẵng. Đèo cao 500m so với mặt nước biển, nằm dọc theo chiều dài của núi Hải Vân, con đèo uốn lượn nằm vắt ngang dãy Bạch Mã hùng vỹ và thuộc một phần của dãy Trường Sơn. Đây cũng là ranh giới giữa hai tỉnh Thừa Thiên - Huế và Đà Nẵng, cách TP. Huế 80km và cách TP. Đà Nẵng 20km.

Từ hơn 700 năm trước, vua Lê Thánh Tông khi vi hành ngang qua, dừng ngắm đã tức cảnh sinh tình, và thốt lên bốn chữ “Đệ nhất hùng quan”, cho đến nay vẫn còn vết tích bài thơ của Vua trên Hải Vân Quan cùng với dòng chữ khắc “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”. Chỉ bấy nhiêu đã đủ khẳng định cho sự kỳ vỹ, sự độc đáo của Hải Vân đối với bất kỳ ai. Đây là một trong những cung đường du lịch khám phá yêu thích nhất hiện nay khi đi du lịch Đà Nẵng.

Không chỉ là ranh giới địa phận của hai tỉnh, đèo Hải Vân còn là ranh giới tự nhiên chia hai vùng đất thành hai miền khí hậu hoàn toàn khác nhau. Những du khách khi đi từ đầu này đến đầu kia con đèo đã thấy mình đi qua cả trời nắng lẫn sương mù, đôi lúc còn được “thưởng thức” những cơn mưa rào bất chợt. Mới đây thôi TP. Đà Nẵng đang nắng ráo, vậy mà vừa qua khỏi khúc quanh co đã thấy bên này mây đen mù mịt sẵn sàng đổ mưa bất cứ lúc nào. Đó cũng là sự thú vị khi khám phá con đèo này.

Đèo Hải Vân là một trong những cung đường đèo ven biển đẹp nhất thế giới, là kiệt tác của thiên nhiên ban tặng cho Việt Nam. Hình ảnh những cung đường hiểm trở nhưng lại rất xinh đẹp với núi non hùng vĩ, với những tầng mây lững lờ nơi đỉnh núi khiến du khách có cảm giác như đang ở trốn “bồng lai”.

Đèo Hải Vân trước kia được gọi là đèo Ải Vân do có một cửa ải nằm trên đỉnh đèo. Sau đó, đèo lại được đổi tên thành đèo Mây vì nằm khuất trong chân mây. Theo lịch sử ghi chép lại, trước năm 1306, đèo Hải Vân thuộc hai châu Ô, Rí của Vương quốc Champa. Sau này, khi cầu hôn công chúa Huyền Trân, vua Chế Mân đã đem tặng lại hai châu này làm sính lễ. Đến năm 1402, sau khi nhà Hồ đánh chiếm Chiêm Thành thì đèo Hải Vân từ ranh giới của hai nước trở thành vùng đất thuộc về nước Đại Ngu (quốc hiệu Việt Nam thời nhà Hồ, tồn tại từ năm 1400 đến khi cha con Hồ Quý Ly và Hồ Hán Thương bị bắt năm 1407).

Cửa ải Hải Vân hay Hải Vân Quan, nằm trên đỉnh của đèo Hải Vân. Vượt qua những cung đường hiểm trở để đến nơi này, bạn sẽ có thể thu trọn toàn cảnh đèo Hải Vân trong tầm mắt. Cửa ải này được xây dựng bằng gạch từ thời nhà Trần, cao khoảng 6m, có vòm cổng rất lớn, bên trên có đài quan sát. Cửa ải được xây dựng rất chắc chắn, trải qua mưa gió, thăng trầm, đến ngày nay, Hải Vân Quan vẫn sừng sững trường tồn. Mặc dù đã có hầm đường bộ xuyên đèo thì cung đường đèo Hải Vân hiểm trở, quanh co này vẫn là địa điểm hấp dẫn rất nhiều du khách.