Cách TP. Hạ Long khoảng 50km, huyện đảo Vân Đồn ôm trọn vịnh Bái Tử Long. Cảnh sắc thiên nhiên của Vân Đồn vốn hùng vĩ với những ngọn núi, bãi tắm tự nhiên rất đẹp trên các đảo Quan Lạn, Ngọc Vừng. Ngoài ra ở đây còn nổi tiếng bởi có nhiều loại hải sản quý.

Sau gần 1 giờ di chuyển, chiếc tàu thủy đưa chúng tôi đến một hòn đảo nằm trong quần thể vịnh Bái Tử Long tuyệt đẹp, tại đây có cơ sở nuôi cấy và chế tác ngọc trai. Gần đến đảo, tàu len lỏi giữa những lồng nuôi trai được thả trên mặt biển. Trong nhà bè, những lồng trai nuôi được vớt lên làm vệ sinh hàng ngày cho sạch rêu. Một bộ phận công nhân đang cấy nhân tạo ngọc vào những con trai trưởng thành, sau đó thả chúng xuống biển và một năm sau, những chú trai này sẽ nhả ra những viên ngọc trai tuyệt đẹp.

Nếu thích, du khách có thể đặt làm ngay những chiếc nhẫn, vòng tay bằng ngọc trai theo ý của mình nhưng nên nhớ, những sản phẩm đó không hề rẻ. Ngoài ra, bạn có thể đi bộ trên bãi cát vàng mịn của đảo, thăm những ghềnh đá ngày đêm sóng vỗ, những bông hoa rừng mọc chênh vênh trên vách đá và nhặt những con ốc biển làm kỷ niệm.

Nghề truyền thống ở Vân Đồn

Nói đến Vân Đồn, sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc đến nghề nuôi trai ngọc. Làng nghề nuôi cấy ngọc trai ở đây là làng nghề nuôi trai trên biển đầu tiên của vùng Ðông Bắc Việt Nam. Tại đây, nghề đã ra đời, phát triển khoảng trên 50 năm và nổi tiếng với nhiều loại có giá trị xuất khẩu cao như trai Mã Thị, trai Vỏ Dày, trai Cánh Dài... Trai ngọc ở Vân Đồn được nuôi rất nhiều tại các hòn đảo nhỏ nằm quanh khu đảo Cái Bầu và cho thu hoạch quanh năm với lợi nhuận khá cao.

Trai giống được kích thích sinh trưởng trong môi trường đặc biệt. Trứng trai được ương trong nước sạch đã khử trùng, có nhiệt độ và độ mặn ổn định. Khi trứng nở thành con phải chọn thức ăn rất kỹ lưỡng cho trai con. Khi trai lớn bằng hạt cát thì được cho vào các lồng có mắt rất nhỏ đưa ra biển nuôi. Cứ 2 - 3 tháng phải vớt các lồng trai đưa vào bờ làm vệ sinh sạch sẽ từng con.

Sau một năm khi trai đạt kích cỡ từ 4 - 6mm, trọng lượng khoảng 20g là thời kỳ nuôi thuần dưỡng. Sang năm thứ hai, trai đạt khoảng 40g là đã trưởng thành, bắt đầu chuẩn bị cấy nhân để lấy ngọc. Công đoạn cấy ngọc vào con trai sống đòi hỏi phải thao tác nhanh, nhưng cần tuyệt đối khéo léo và chính xác, nếu không con trai sẽ bị chết hoặc suy nhược không tạo được ngọc.

Sau khi cấy ngọc xong thì mang trai về lồng, đây là giai đoạn hồi sức cho trai. Sau một tháng loại bỏ những con yếu, con chết, con nhả nhân, số còn lại chỉ khoảng 35 - 40%. Như vậy tỷ lệ trai cấy ngọc còn sống rất thấp, tỷ lệ thu được ngọc trai chỉ khoảng 80%...

Giá ngọc đẹp có thể lên tới hàng triệu đồng một viên. Có thể nói, nuôi trai lấy ngọc là nghề “hái ra tiền” ở Vân Đồn. Trai ngọc nuôi ở đây được lai tạo, thuần hóa giữa loài trai A-ko-ya (Nhật Bản) và trai địa phương nên khả năng thích nghi cao với tỷ lệ ngậm ngọc hơn 50%. Ngọc trai Vân Đồn có độ thuần khiết cao và màu sắc quyến rũ như: vàng lưu ly, trắng anh đào, xám thủy ngân không thua kém bất kỳ sản phẩm ngọc trai nào của các nước châu Á.

Những viên ngọc có giá trị đạt tiêu chuẩn về màu sắc và độ bao phủ, hình dáng viên ngọc đóng vai trò quan trọng trong việc xác định giá trị. Ngọc trai có thể chia thành các nhóm cơ bản: tròn, bầu dục, giọt nước, bầu… Chuẩn mực của một viên ngọc chính là độ tròn đều không tì vết. Theo các chuyên gia, ngọc trai thật có thể tự làm lành các vết trầy xước khi người sử dụng lỡ làm trầy. Lớp vỏ bao ngọc trai rất dày và có độ bóng mờ, viên tròn đều. Độ bóng sáng là tiêu chuẩn quan trọng trong việc đánh giá chất lượng của viên ngọc, thông qua mức độ phản chiếu ánh sáng trên vỏ ngọc.