Vượt chặng đường dài từ Hà Nội đến Tả Phìn, cái cảm giác lâng lâng khi thả mình trong bồn tắm với hàng chục thứ lá thuốc trị liệu của bà con dân tộc Dao Đỏ thật khó quên.
Cách thị trấn Sa Pa khoảng 15km, bản Tả Phìn nổi tiếng với "đặc sản" truyền thống tắm lá thuốc của người Dao Đỏ. Đây vốn là điểm dừng chân của du khách nước ngoài từ nhiều năm trước, tìm đến chiêm ngưỡng vẻ đẹp rực rỡ của sản phẩm thổ cẩm và nghề rèn. Giờ Tả Phìn gây sự tò mò, thích thú với khách du lịch còn là dịch vụ tắm lá thuốc của người Dao ở bản Tà Chải.
Bản làng của người Dao Đỏ vốn nằm cheo leo nơi núi cao, nơi cuộc sống của họ quanh năm gắn với rừng già nên rất giỏi nghề thuốc. Nhiều thế hệ người Dao truyền đời cho nhau các bài thuốc tắm cổ truyền từ các thảo mộc để chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe. Đặc biệt, các bài thuốc thường được lưu giữ và truyền lại cho những người phụ nữ trong nhà.
Nhận thấy việc tắm lá thuốc có tác dụng tốt cho sức khỏe, người dân Tả Phìn đã biến nó thành sản phẩm độc đáo, phục vụ khách du lịch. Đó là lý do khi ghé thăm bản Tả Phìn, ở đâu cũng thấy sân phơi đầy các loại cây, lá thuốc và khách tự nhiên bước vào nếu muốn xông hơi, tắm lá thuốc. Hiện ở đây có cả chục cơ sở kinh doanh dịch vụ tắm lá thuốc. Ngoài ra, bà con Dao Đỏ trong bản còn địu nguyên liệu thuốc xuống Sa Pa, cung cấp cho các cơ sở làm dịch vụ tắm lá thuốc, một sản phẩm du lịch đặc trưng của phố núi…
Để tắm lá thuốc theo truyền thống của người Dao Đỏ, mỗi thùng nước tắm thường dùng đến hơn 10 loại lá thuốc, thậm chí có khi dùng tới 120 loại khác nhau. Tôi có may mắn bữa đó theo chân Tần Sử Mẩy, một người phụ nữ Dao Đỏ ở Tả Phìn vượt suối, băng rừng đi tìm các loại lá thuốc khác nhau mới thấy hết được sự kỳ công của loại nước tắm được xem là "thần dược" này.
Khi nguyên liệu đủ, cây thuốc dùng để nấu nước tắm thường dùng tươi hoặc có thể làm khô. Thường các hộ gia đình trong bản như Tần Sử Mẩy đi lấy cây thuốc về nhà, sau đó phân loại, chặt thành đoạn hoặc băm nhỏ trước khi chưng cất.
Các vị thuốc được cho vào nồi lớn có dung tích 50 lít, chưng cất chừng 20 phút. Nước thuốc lúc này sẽ là loại cốt màu nâu đỏ, mùi thơm ngào ngạt được dẫn vào thùng ghép bằng gỗ pơ mu (vốn có nhiều dầu thơm nên khi chứa nước thuốc nóng, dầu thơm tiết ra, quyện với mùi thảo dược thành mùi hương quyến rũ).
Trong căn phòng nhỏ kín đáo, hơi nước nóng từ bồn gỗ pơ mu tỏa ra mù mịt, xông làn hương thảo dược quyện mùi thơm từ gỗ bồn tắm. Ngâm mình trong bồn tắm, hít thở làn hơi nước nóng ấm ngào ngạt hương thơm, càng lúc bạn càng nghe cơ thể mình sảng khoái, nhẹ nhàng. Chỉ nên ngâm mình chừng 15 - 20 phút thì bước ra khỏi bồn. Đó là lúc bạn sẽ có cảm giác cơ thể mình tinh tươm như được ai đó kỳ cọ, da dẻ hồng hào, tươi nhuận, mặt mày ửng hồng…
Theo người dân Dao Đỏ ở Tả Phìn, tắm lá thuốc hay ngâm chân lá thuốc dài lâu sẽ thấy dược dụng của các loại lá thuốc, chữa trị được các bệnh như phong thấp, đau nhức xương khớp, mỏi cơ, thần kinh tọa, cảm hàn, cảm cúm, dạ dày, tổ đỉa, các bệnh ngoài da, ho, vàng da, đau lưng, đau gan… Đặc biệt, phụ nữ tắm nước lá thuốc da dẻ mịn màng, nhất là sản phụ sau khi sinh máu huyết lưu thông.
Sau bao năm chỉ lưu truyền trong cộng đồng, bài thuốc tắm bảo vệ sức khoẻ cổ truyền của dân tộc Dao Đỏ giờ lại trở thành một sản phẩm du lịch vừa quý, vừa lạ, vừa giàu bản sắc văn hóa độc đáo cho du lịch Sa Pa. Tiếng lành đồn xa, vượt qua nhiều đèo dốc phố núi, giờ đến Sa Pa không tắm lá thuốc người Dao Đỏ ở Tả Phìn, cũng có thể coi như chưa biết Sa Pa…
