Trải nghiệm

Kỳ V: Hồn tượng gỗ dân gian làng Ốp

Trải nghiệm - 07:00, 23/01/2021 G1T+7 - Nhà báo Trọng Chính

Vốn chỉ tô điểm nhà rông ở các buôn làng, phục vụ tang ma nơi nhà mồ nhưng giờ thì tượng gỗ dân gian Bana, Jrai đã có sự thay đổi lớn khi chuyển từ phục vụ tín ngưỡng sang trang trí không gian sống.

Khu trưng bày tượng gỗ dân gian ở làng Ốp (Plei Ốp), TP. Pleiku với 54 tượng gỗ hiện trở thành điểm du lịch văn hóa cộng đồng thu hút du khách ghé thăm trong những ngày ở Gia Lai. 14 tượng thú, 4 tượng đồ vật, 36 tượng người được sắp đặt thành 7 khu vực phía bên phải nhà rông làng Ốp khiến nơi đây trở thành không gian mang kiến trúc đặc trưng, phản ánh đời sống văn hóa, xã hội của cộng đồng dân tộc Bana và Jrai bản địa.

Được quy hoạch thành làng văn hóa - du lịch đầu tiên ở Pleiku, làng Plei Ốp với khu tượng gỗ dân gian trưng bày tại nhà rông hiện trở thành điểm đến dành cho những du khách muốn tìm hiểu văn hóa bản địa của đồng bào mà không phải đi quá xa thành phố.

Được quy hoạch thành làng văn hóa - du lịch đầu tiên ở Pleiku, làng Plei Ốp với khu tượng gỗ dân gian trưng bày tại nhà rông hiện trở thành điểm đến dành cho những du khách muốn tìm hiểu văn hóa bản địa của đồng bào mà không phải đi quá xa thành phố.
Được thành lập từ năm 1927, Plei Ốp là ngôi làng gần 100 năm tuổi và dù nằm giữa trung tâm TP. Pleiku sầm uất thì vẫn còn đó nếp nhà rông truyền thống.

Tác giả của những bức tượng gỗ này là các nghệ nhân người dân tộc Bana và Jrai, những người có nhiều trải nghiệm sống và vốn hiểu biết văn hóa về dân tộc mình. Để tạc nên những bức tượng gỗ vừa có hồn lại vừa gần gũi với đời sống sinh hoạt của dân làng, họ chỉ sử dụng các dụng cụ đơn giản như đục, rìu, rựa, dao… Ở mỗi bức tượng như tượng mẹ ôm con, mang gùi, các loài chim, thú, người ôm mặt buồn... đều ẩn chứa tình cảm của người nghệ nhân với tác phẩm của mình. Đó cũng là lý do khiến du khách như được chứng kiến đời sống hằng ngày của những cư dân nơi đại ngàn ở vườn tượng gỗ làng Ốp.

Chỉ sử dụng đục, rìu, rựa, dao… và thay vì gợi hình sơ lược như trước, các nghệ nhân đã đi vào đặc tả chi tiết hơn trên những bức tượng gỗ…
… khiến người xem không khỏi rung cảm trước sự tài hoa, khéo léo của những nghệ sĩ của buôn làng.

Người Bana, Jrai chiếm hơn 44% dân số ở Gia Lai và từ nhiều năm nay, Plei Ốp là nơi giữ được những nét đặc trưng của một làng Jrai bản địa. Đây là lợi thế để dân làng Plei Ốp phát triển du lịch cộng đồng, tăng thu nhập và giữ gìn, quảng bá văn hoá dân tộc Jrai. Hiện 6 nhà hàng và 7 nhà sàn trong làng đón du khách đều được làm bằng tre, gỗ, theo đúng kiến trúc nhà ở của người Jrai. Đây cũng là nơi mà các món ẩm thực bản địa của người Jrai như cơm lam, gà nướng, lá sắn xào cà đắng, thịt heo rừng nướng trong ống lồ ô... được chế biến phục vụ thực khách.

Ngày cuối tuần nếu có dịp đến Plei Ốp, các nghệ nhân của làng sẽ tổ chức đánh cồng chiêng đón du khách với những bài trầm hùng. Cùng những điệu xoang uyển chuyển của trai gái trong làng, bạn vừa có dịp thưởng thức ẩm thực Jrai, vừa cùng họ trải nghiệm một không gian văn hoá, nghệ thuật đặc trưng của người dân bản địa Tây Nguyên trong vùng.

Nơi trưng bày tượng gỗ của cả người Jrai và Bana bên trái nhà rông làng Plei Ốp đã thể hiện sự thay đổi lớn trong tâm thức của bà con dân tộc nơi đây, bởi tượng gỗ mang ra trưng bày đã đổi thay, mô tả cuộc sống sinh hoạt làm vui làm đẹp, chứ không tạc theo tín ngưỡng tang ma như trước... 
… khi đó, tượng gỗ thật sự trở thành sứ giả văn hóa, góp phần giới thiệu trực quan sinh động giá trị nghệ thuật, văn hóa của loại hình di sản văn hóa phi vật thể này đến với du khách.
Du khách đến làng Plei Ốp đều thích thú trước dáng vẻ của những bức tượng mô tả đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất đánh trống, chiêng, đàn goong, cõng nước, gùi củi, vác rìu lên rẫy…
… hay mô tả tình cảm gia đình như mẹ địu con, bà ôm cháu, mẹ cho con bú... cùng những tượng thú ngộ nghĩnh, sinh động như mèo, chó, khỉ, voi, heo...
Nhà rông được coi là linh hồn, biểu tượng văn hóa của làng Ốp, cao vút như hình lưỡi rìu với nguyên liệu hoàn toàn từ gỗ và tre, nứa truyền thống, phía trước dựng một cây nêu và là nơi dân làng tổ chức các lễ hội, biểu diễn cồng chiêng…
Với 105 hộ dân và hầu hết là người Jrai, 20 nghệ nhân cồng chiêng và đội xoang của làng Ốp luyện tập đều đặn, biểu diễn phục vụ du khách ở những nhà hàng trong làng như Plei Cồng Chiêng…
… một trong ba nơi mà du khách ghé thăm không chỉ được thưởng thức ẩm thực hương vị núi rừng mà còn được chìm đắm trong không gian đặc trưng của người Jrai qua cách bài trí.

 

Bạn đang đọc bài viết Kỳ V: Hồn tượng gỗ dân gian làng Ốp tại chuyên mục Trải nghiệm của Đô thị mới. Mọi thông tin góp ý và chia sẻ, xin vui lòng gửi về hòm thư toasoan.reatimes@gmail.com
Ý kiến của bạn
Bình luận
Xem thêm bình luận
Cùng chuyên mục